Bidenwatch

Joe Biden ook op ‘democratiemissie’ in Europa

In de rubriek ‘Biden Watch’ bespreken Amerika-kenners Willem Post en Stan Bos één keer in de twee weken de opvallendste ontwikkelingen in de Amerikaanse politiek en het presidentschap van Joe Biden.

Beste Willem,

Het ‘toestel’ met de ‘For The People Act’ was bijna geland, maar moest toch een doorstart maken, omdat Joe Manchin weigerde het landingsgestel uit te klappen. De oerconservatieve  senator van West Virginia, verdwaald bij de Democratische partij, stemt tegen een wet die het Amerikaanse democratische proces zou moeten verstevigen, nadat staten als Florida, Texas, Georgia en Arkansas wetgeving door hun Congres loodsen die het vooral voor minderheden en armere inwoners moeilijker maakt hun stem uit te brengen.

Joe Biden heeft de stem van Manchin keihard nodig in een Senaat met 50 Democratische en 50 Republikeinse senatoren. Ook stemt hij tegen de afschaffing van de filibuster, het instrument waardoor er zestig van de honderd senatoren nodig zijn om een wet wel of niet in stemming te brengen. Manchin profileert zich als een lastpost voor de regering-Biden en eerdere kabinetten met een Democratische president. Hij stemde tegen het energiebeleid van Barack Obama, verleende geen steun aan het schrappen van Don’t ask, don’t tell in het leger en wilde de financiering voor Planned Parenthood, een organisatie die gezondheidszorg biedt aan vrouwen, de nek omdraaien.

Belangrijke wetgeving
Het blijft onvoorstelbaar dat een senator van West Virginia, met zo’n 1,8 miljoen inwoners, in staat is belangrijke wetgeving te blokkeren, terwijl bijvoorbeeld de twee Democratische senatoren van Californië – met zijn bijna veertig miljoen inwoners – met lede ogen moeten toezien hoe beperkt hun invloed is. Dat kan nooit de bedoeling zijn geweest van de Founding Fathers bij het bekrachtigen van de grondwet en besloten over de functie van het Congres. Natuurlijk is het terecht dat ze wilden vermijden dat de grote staten alle macht naar zich toetrekken, maar Manchin houdt de vooruitgang van een heel land tegen en ondermijnt de agenda van partijgenoot Biden.

Biden zit op zijn beurt deze week in Europa voor zijn eerste trans-Atlantische reis als president, terwijl vicepresident Kamala Harris Guatemala en Mexico bezoekt. Biden vliegt eerst naar Londen voor een ontmoeting met zijn Britse ambtsgenoot Boris Johnson en reist daarna door naar Brussel voor een G7-top waar hij ook andere Europese leiders ontmoet. Als klap op de vuurpijl reist Biden door naar Geneve voor een precaire ontmoeting met de Russische leider Vladimir Poetin, een bijeenkomst die onder het vergrootglas komt te liggen van internationale media en kritische oppositie in eigen land.

In een opiniërend stuk in The Washington Post legt Biden haarfijn uit wat zijn intenties zijn. De president beoogt een hernieuwde inzet richting bondgenoten en wil met de ‘aantoonbare capaciteit van democratieën de uitdagingen en bedreigingen aanpakken die de wereld te wachten staan’. Tijdens de vlucht in de Air Force One zullen Biden en zijn team met een goed verhaal moeten komen.

De president legt dus de nadruk op de ‘capaciteit van democratieën’. Maar Willem, hoe geloofwaardig is dat verhaal als er in je eigen land staten zijn die de democratie met strengere kieswetten juist willen ondermijnen? En wat verwacht je van de ontmoeting tussen Biden en Poetin? Krijgen we een nieuwe ‘détente’ zoals tussen Reagan en Gorbatsjov? Of moet Biden juist zijn diplomatieke tanden laten zien aan Poetin?

Beste Stan,

Heel verstandig dat je Joe Manchin, Joe Biden en Vladimir Poetin in één brief ‘behandelt’. Ook zij acteren in het nieuwe hoofdstuk over ‘de crisis van de democratie’. Nog in de jaren negentig, en zelfs begin deze eeuw, was de democratie reuze populair. Ik herinner me toespraken van Bill Clinton die steevast meldde dat er in Afrika en Azië nog meer democratieën bij waren gekomen. Tot en met Obama was er nog geloof dat de Russen en de Chinezen wel zeker ‘one of us’ zouden kunnen worden. We zijn inmiddels van een koude kermis thuisgekomen. Rusland en China zijn nu de trotse exporteurs van de autoritaire staatsvorm. De ‘wave of the near future’! Daar heerst herwonnen zelfvertrouwen.

Trump en Obama

Bij ‘us’ is er alarmerend veel aan de hand. Neem het nieuws van deze week. Donald Trump is uit zijn ‘Floridian’ winterslaap ontwaakt en gaat weer op stadiontour. Trump blijft er bij dat de presidentsverkiezingen zijn gestolen en zegt zelfs dat hij in augustus weer president zal zijn. Miljoenen Amerikaanse aanbidders geloven hem hartstochtelijk. Niks inbinden. De politieke oorlog verhevigt juist. En zelfs in zo extreme mate dat president in ruste Barack Obama nu opeens meent te moeten opstaan. In een televisie-interview spuwt hij zijn grote zorgen. De Amerikaanse democratie zoals wij die gekend hebben, zou over vijf of tien jaar misschien niet eens meer bestaan.

Democratie

Jij wijst er terecht op, Stan: in tal van Amerikaanse staten wordt het stemrecht voor met name zwarte en jongere, dus veelal potentieel Democratische kiezers, bemoeilijkt. In ‘How Democracies Die’, stellen Ziblatt en Levitsky ‘that democracies often come under threat not from invading armies or violent revolutions but at the ballot box: death by a thousand cuts. People use elections to get into power and then, once in power, assault democratic institutions. That’s Viktor Orbán [in Hungary], that’s Recep Tayyip Erdoğan [in Turkey], that’s Hugo Chávez [in Venezuela)…’ Onzichtbaar gaat de democratie ten onder.

En wat doen de Democraten momenteel? In een fifty-fifty Senaat is het lot van Joe Biden, die strijdt voor het behoud van de democratische ‘soul of America’, inderdaad verbonden aan de conservatieve Republikeinenvriend senator Joe Manchin. In Beijing en Moskou rollen de leiders schaterlachend van het pluche. Amerika ondermijnt zichzelf. Wat een feest! Wat zal Alexis de Tocqueville, die grote chroniqueur van de Amerikaanse democratie, hoofdschuddend toekijken.  Als de democratie in het centrum gedragen moet worden door waarden als gematigdheid, tolerantie en compromisbereidheid, hoe ver zijn Amerikanen en ook politieke verwanten zoals wijzelf, gezonken in een tijd dat radicaal identiteitsdenken alles lijkt te overwoekeren. Met politieke tegenstanders wordt steeds minder gediscussieerd. Je moet ze juist vlot verketteren.

Hoop

Toch hoop ik nog vanuit een ver hoekje in mijn ziel op een vonk die uit de mond van Biden komt en die het vuur, het licht!, van de democratie weer echt zal ontsteken. Van de top Biden-Poetin verwacht ik niet veel. Pragmatisme en samenwerken waar het nog kan zoals op het terrein van kernwapenbeperking, veel meer zit er niet in. Nou ja, we zullen zien. Biden zal deze week op reis in Europa vast ook mooie, wijze woorden spreken en ons allen in het vrije Europa proberen te verbinden. Als typische Europeaan sluit ik niet helemaal uit dat ik één en ander wat te somber bezie. En als het ‘Lang zal de democratie leven’ opklinkt, zal ik heus wel meezingen.