Bidenwatch

Biden’s slimme stafchef en de strijd om de macht bij de Republikeinen

In de rubriek ‘Biden Watch’ bespreken Amerika-kenners Willem Post en Stan Bos één keer in de twee weken de opvallendste ontwikkelingen in de Amerikaanse politiek en het presidentschap van Joe Biden.

Beste Willem,

De wittebroodsweken van Joe Biden zijn voorbij. Zoals we in onze vorige Biden Watch al memoreerden, kan de president terugkijken op een vliegende start tijdens zijn eerste honderd dagen. Dat had niemand verwacht. De beste zet die Biden deed tijdens de meest onconventionele transitieperiode in de recente Amerikaanse geschiedenis is een topteam formeren om de twee grootste crises (pandemie en economie) het hoofd te bieden.

De aandacht gaat dan vooral uit naar vicepresident Kamala Harris, de ministers Janet Yellen van Financiën, Tony Blinken van Buitenlandse Zaken en Pete Buttigieg van Transport. Onderbelicht is de rol van Ron Klain, de stafchef van Biden. Die functie is één van de machtigste posities in de Amerikaanse politiek. De stafchef bepaalt goeddeels de agenda van de president, wie hij spreekt en ziet, welke kwesties onder diens aandacht komen en welke werkbezoeken de president aflegt.

Klain loopt al decennia rond in Washington DC. Als geen ander kent hij de wandelgangen in het Capitool, de plek waar de deals worden gemaakt. Klain is een vertrouweling van Biden. Ze werkten eind jaren tachtig al samen toen Biden senator was van Delaware. Klain was betrokken bij de campagnes van Bill Clinton in 1992 en 1996 en die van Al Gore in 2000. Bovendien was hij stafchef van Biden toen hij diende als vicepresident van Barack Obama. Klain heeft een scherpe politieke geest en zorgt voor een georganiseerd en gedisciplineerd Witte Huis dat de ogen op de bal houdt en een heldere politieke agenda volgt. Biden kan zich geen betere stafchef wensen.

Puinruimen
In de eerste 100 dagen van zijn presidentschap kon Biden direct puinruimen. De president loodste met zijn team het American Rescue Plan met de kleinst mogelijke meerderheid door het Congres en gaf vanaf dag één direct prioriteit aan de uitrol van vaccinaties door het hele land. Nu wordt het lastiger voor Biden. De president wil steun voor een pakket van 4000 miljard dollar om wegen en bruggen op te knappen, vliegvelden en havens te verbouwen, nieuwe spoorlijnen aan te leggen met hogesnelheidstreinen, snel internet voor het hele land en betaald ziekteverlof invoeren.

Republikeinen schreeuwen moord en brand. Plotseling herinneren ze zich de hoge staatsschuld die ze lieten oplopen toen president Trump een belastingvoordeel ondertekende voor de allerrijkste Amerikanen. Die ingreep kostte de schatkist 1900 miljard dollar. Bovendien verlaagde Trump de vennootschapsbelasting van 35 naar 21 procent. Nu mopperen Republikeinen dat Democraten er een ‘veel te duur en socialistisch plan’ doorheen willen drukken die investeert in de samenleving. Dat klinkt als de pyromaan die klaagt dat er zo veel brandjes bij hem in de buurt zijn.

Binnen de Grand Old Party heerst er ondertussen een veel groter probleem. Liz Cheney, één van de Republikeinse leiders in het Huis van Afgevaardigden en dochter van voormalige vicepresident Dick Cheney, wordt uit het leiderschapsteam gezet. Ze uitte kritiek op Trump, omdat de oud-president blijft beweren dat de verkiezingen van 2020 zijn gestolen. Cheney is met senator en oud-presidentskandidaat Mitt Romney een roepende in de woestijn. Buiten Trump is er geen type Ronald Reagan in de partij met groot gezag die de boel bij elkaar houdt. Een interne burgeroorlog dreigt.

Hoe kijk jij daar tegenaan, Willem? En welk effect heeft het gedonder in de Republikeinse partij op de agenda van Joe Biden?

Beste Stan,

Ik had jouw mailbrief deze week nog maar een enkele minuut in mijn ‘brievenbus’ en toen kwam het grote nieuws uit Washington. Collega-Republikeinen maakten korte metten met hun nog maar kort geleden geliefde Liz. Deze door en door conservatieve Liz Cheney was de gedroomde nieuwe Republikeinse voorzitter in het Huis. En de hoogste Republikeinse vrouw in het Huis. Een gerespecteerde leider die vooral moest toezien op de beeldvorming van haar partij. En nu? Vrijwel unaniem werd ze in een mini-vergadering van slechts een half uurtje uit het bestuur gezet.

De reden? Ze had schande gesproken van het gedrag van Trump op die beruchte zesde januari. Met negen andere Republikeinen had zij voor zijn impeachment gestemd. En tot de dag van vandaag was ze doorgegaan met haar kruistocht tegen Trump en diens ‘Big Lie’.

Vlak voor de stemming zei ze geen millimeter te zullen wijken: “We cannot let the former president drag us backward and make us complicit in his efforts to unravel our democracy. Down that path lies our destruction, and potentially the destruction of our country.” Cheney zei na de stemming dat ze ook in de toekomst zal blijven strijden om te voorkomen dat Trump ooit nog een voet in politiek Washington DC zet.

Sommige wat meer gematigde Republikeinen hadden nog wel begrip voor de boosheid van Liz ‘destijds’, maar in naam van de eenheid van de partij moest Cheney nu eindelijk maar eens definitief haar mond houden. Trump-lakei, senator Lindsey Graham, verwoordde het allemaal treffend met één zin: ‘You’re just not gonna be a leader of the party if you’re anti-Trump”. Smoren dus, die Liz.

Trump-partij
Want daar ligt natuurlijk de kern. De Republikeinse partij is de Trump-partij geworden. Vanuit Zuid-Florida regisseert hij wraakacties. Bij de Congresverkiezingen van 2022 schuift hij Trumpiaanse tegenstanders naar voren die in de eigen Republikeinse voorverkiezingen andere meer traditionele Republikeinen moeten verslaan. Zijn toorn treft vooral ook die tien voor impeachment stemmers. Een vijftal heeft in de eigen staat al een formele berisping aan de broek gekregen.

Er zijn ook in de Senaat wel een paar Republikeinse critici overgebleven, maar echt politiek kabaal maken ze niet. Zelfs Mitt Romney, de dapperste van het stel, houdt zich redelijk koest in de kwestie-Liz Cheney. En om op jouw vraag terug te komen Stan, in de Republikeinse partij is er zoals in de Democratische partij, geen samenbindend figuur die alom gerespecteerd wordt.

Want dat wil ik toch even zeggen, Stan: Trump heeft de partij wel in zijn macht, maar ik kan wel een scenario bedenken dat hij niet almachtig zal blijven en dus niet op zijn wijze voor echte eenheid zal zorgen. In de eerste plaats geef ik je even mee dat Liz Cheney een heel slimme vrouw is die is opgetrokken uit beton. Zij geeft niet op! De scheuren zullen groter worden in de ‘Grand Old Party’.

Ik weet dat derde partijen of onafhankelijke kandidaten weinig kans van slagen hebben in de Amerikaanse geschiedenis. Een modern, redelijk ‘scorend’ voorbeeld is natuurlijk wel de miljardair en presidentskandidaat Ross Perot die namens de Reform Party in 1992 toch tot een respectabele score van 18.9 procent kwam tegen Bill Clinton en George Bush. Hij was inhoudelijk een soort van mini-Trump die tegen Washington ageerde met z’n bureaucratie en hoge belastingen.

Maar als, en dat moment komt toch echt wel dichterbij nu, Cheney en andere traditioneel conservatieve en ook gematigde Republikeinen de partij worden uitgejaagd, dan maakt een derde partij of een onafhankelijke kandidaat een kans. Vooral als Biden naar links wordt getrokken en de Republikeinse partij verder naar rechts-populistisch opschuift, komt er ruimte vrij in het brede midden.

In Newsweek las ik deze weke het volgende: ‘Record numbers of voters say they want a third party, including 46 percent of Democrats, 63 percent of Republicans, and 70 percent of independents, according to a Gallup poll in early February. Only a third of Americans say the two major parties adequately represent the public, a historically low number for the poll. Meanwhile, half of voters currently say they are independents, a record high.’

De Republikeinse partij speelt met politiek vuur. Zeventig procent van de Republikeinse kiezers is uitgesproken pro-Trump. Maar met name in de voorsteden zijn er vele afvalligen, zo leert een analyse van de verkiezingsuitslagen van afgelopen november. Het platteland is Republikeins, de stad Democratisch, zo is het algemene beeld. In werkelijkheid ligt het genuanceerder. En die is in ieder geval dynamisch en vol plotselinge wendingen. Maar ik durf wel te voorspellen dat Liz Cheney een belangrijke rol blijft spelen. Benieuwd of de familie Bush, Mitt Romney en andere Trump-criticasters echt ‘partij’ durven te kiezen. Dat kan toch haast niet anders.